Şirket bilançolarına enflasyon düzeltmesi gelecek
Sait Elmas
5 min read
Gelir Yönetimi Başkanlığı’nca, Enflasyon Düzeltmesine Ait Vergi Tarz Kanunu Genel Bildirimi Taslağı hazırlanarak dal görüşüne sunuldu.
Çıkarlarını bilanço aslına nazaran tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, fiyat endeksindeki artışın içinde bulunulan periyot dahil son üç hesap periyodunda yüzde 100’den ve içinde bulunulan hesap devrinde yüzde 10’dan fazla olması halinde mali tablolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutması gerekiyor.
Süreksiz vergi periyotlarında belirtilen oranların tespitinde, son üç hesap devri yerine üçer aylık periyotların son ayı dahil evvelki 36 ay ve içinde bulunulan hesap devri yerine son 12 ay dikkate alınacak.
Enflasyon düzeltmesi, kolektif, ismi komandit ve ismi şirketler dahil yararlarını bilanço aslına nazaran tespit eden gelir yahut kurumlar vergisi mükellefleri tarafından yapılacak.
Yeni işe başlayan mükelleflerin enflasyon düzeltmesine tabi olup olmadıkları da genel temellere nazaran belirlenecek.
Çıkarlarını işletme hesabı aslına (zirai işletme hesabı dahil) nazaran tespit eden mükellefler ile özgür meslek kar defteri tutan hür meslek erbabı mükellefler enflasyon düzeltmesi yapamayacak. Fakat bunlar, yalnızca amortismana tabi iktisadi değerlerini bildiriye nazaran düzeltilmiş meblağları üzerinden amortismana tabi tutabilecek.
Kayıtlarını Türk para ünitesi dışında diğer bir para ünitesiyle tutmalarına müsaade verilen mükellefler, buna müsaade verilen fakat Türk para ünitesiyle kayıt yapmaya başlanılan yıldan itibaren üç yıl geçmemiş olanlar enflasyon düzeltmesi yapamayacak.
– İşletmeler daha az yahut fazla vergi ödemek durumunda kalabilecek
Kelam konusu düzenlemenin ayrıntıları ve şirketlere tesirini AA’ya pahalandıran Türkiye Özgür Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği (TÜRMOB) Lideri Emre Kartaloğlu, kelam konusu taslakla mükelleflerin mali tablolarda yer alan nakdî olmayan değerlerini ilgili kararlara nazaran enflasyon düzeltmesine tabi tutması gerektiğini belirtti.
Kartaloğlu, enflasyon düzeltmesi uygulamasının, her iki koşulun birlikte gerçekleşmemesi halinde sona ereceğini lisana getirerek, “Yİ-ÜFE son 12 ay yüzde 79,89, son üç yıl için yüzde 141,70 artmış durumda. Buna nazaran enflasyon muhasebesi kararları dikkate alınarak 31 Aralık 2021 tarihli mali tablolar düzeltilmek durumunda.” dedi.
Cumhurbaşkanı’nın yüzde 100 oranını yüzde 35’e kadar indirmeye yahut tekrar yasal düzeyine kadar yükseltmeye, yüzde 10 oranını ise yüzde 25’e kadar çıkarmaya yahut tekrar yasal düzeyine kadar indirmeye yetkisinin bulunduğuna dikkati çeken Kartaloğlu, kelam konusu yetkilerin kullanılmasının da bu durumu değiştirmeyeceğini bildirdi.
Kartaloğlu, yasal düzenlemeye gidilmedikçe enflasyon düzeltmesinin kesinlikle yapılması gerektiğinin altını çizerek, kelam konusu uygulamanın birinci evvel 31 Aralık 2003 tarihli bilançolarında, daha sonra da son olarak 31 Aralık 2004 tarihli bilançolarında yapıldığını, o günden bu güne koşullar oluşmadığı için enflasyon muhasebesine ait kararların bir daha uygulanmadığını söyledi.
Enflasyon muhasebesi uygulanmasının işletmeleri daha az yahut daha fazla vergi ödemek durumunda bırakabileceğini vurgulayan Kartaloğlu, “Bu ise büsbütün işletmenin sahip olduğu mali ve mali olmayan kalemlerin bilanço yapısı içindeki dağılımına ve fiyatlarına bağlıdır.” dedi.
Nakdî değerlerin, Türk lirasının pahasındaki değişme karşısında nominal bedelleri tıpkı kaldığı halde satın alma güçleri fiyat hareketlerine nazaran aksi istikamette değişen değerler olarak tanımlandığını belirten Kartaloğlu, Vergi Tarz Kanunu Genel Bildirimi’nde hangi kalemlerin mali kalem, hangilerinin ise mali olmayan kalem olduğunun detaylı bir biçimde açıklandığına işaret etti. Bildiride, tersine karar olmamak kuralıyla öz sermaye kalemlerinin “parasal olmayan kıymet” olarak kabul edildiğini lisana getiren Kartaloğlu, “Enflasyon düzeltmeleri, ilgili değerlere ilişkin fark hesaplarına ve enflasyon düzeltme hesabına kaydedilmektedir.” diye konuştu.
Kartaloğlu, tüm düzeltme süreçleri tamamlandığında Enflasyon Düzeltme Hesabının bakiyesinin devir kar/zarar hesabına devredilerek kapatılacağını ve verilen bakiye çeşidine nazaran işletmenin periyot kar ya da ziyanının artacağını ya da azalacağını belirtti. Kartaloğlu, 2003 yılı finansal tablolarının düzeltilmesinde oluşan Enflasyon Düzeltme Hesabının bakiyesinin geçmiş yıllar karı/zararı hesabına aktarılmadığını, bu biçimde tespit edilen geçmiş yıl karının vergiye tabi tutulmadığını söyledi.
Münasebetiyle 2021 yılına ait yapılacak olan düzeltme süreçlerinin şirketlerin 2021 vergi matrahlarını etkilememesi gerektiğini belirten Kartaloğlu, şunları kaydetti:
“Enflasyon düzeltmesinin işletmelerin daha az mı yoksa daha fazla mı vergi ödemelerine neden olacağı büsbütün nakdî olmayan kalemlerin bilanço içindeki yapısına, fiyatına ve hangi tarihten itibaren düzeltileceğine bağlı olarak hesaplanacak düzeltme katsayısının kıymetine bağlıdır. Öz sermaye ağır çalışan ve sahip olduğu bu sermayesini mali kalemlere yatıran bir işletmenin enflasyon düzeltmesi sonrası devir karı azalacak ya da devir ziyanı artacaktır. Zira bu işletmenin sermayesi enflasyon karşısında erimiştir. Böylece daha az vergi ödemesi beklenmektedir. Bunun bilakis, yabancı kaynak ağır çalışan bir işletme ise bu yabancı kaynaklarını mali olmayan kalemlere yatırmışsa, enflasyon düzeltmesi sonrası periyot karı artacak ya da periyot ziyanı azalacaktır zira bu işletme mali nitelikteki yabancı kaynaklarını satın alma gücünü fiyat hareketleri ile tıpkı istikamette değişerek koruyan nakdî olmayan varlıklara yatırmış durumdadır. Bu durumda da yüksek vergi ödeme durumuyla karşı karşıya kalabilecektir.”
– “Belirsizlikler yasal düzenlemeyle giderilmeli”
Kartaloğlu, finansal tabloların olabildiğince gerçeği yansıtmalarının sağlanması ve enflasyonun finansal tablolar üzerindeki tesirinin ortadan kaldırılarak vergi matrahının hakikat bir halde kavranması gerektiğini vurgulayarak şu değerlendirmede bulundu:
“Burada asıl üzerinde durulması gereken, 17 yıldır uygulanmayan enflasyon düzeltmesine ait kararların yine gündeme gelmesinin gerek mali müşavirler gerekse mükellefler nezdinde yarattığı belirsizliktir. Birtakım mükelleflerin enflasyon düzeltmesine tabi tutacakları taşınmazları ve amortismana tabi iktisadi değerleri için paha artışı üzerinden vergi ödememek için Vergi Metot Kanunu’nun ilgili kararlarından yararlanmayı erteledikleri gözlemlenmektedir. Halihazırda yüzde 2 vergi ödeyerek ilgili kararlardan yararlanan mükelleflerin ödedikleri vergileri geri alıp alamayacakları da meçhul. Enflasyon muhasebesine geçilmesi halinde beyanda bulunan mükellefler için haksız bir durum ortaya çıkabilecektir. Yapılacak yasal bir düzenlemeyle bu mağduriyetin giderilmesi gerekmektedir. 2022 yılında enflasyonla uğraşta başarılı olunacağı da dikkate alınarak, enflasyon muhasebesine ait kararların 2021 yılında uygulanmaması da değerlendirilmelidir. “
