1500 yıllık Aziz Polieuktos Kilisesi’nin kalıntıları gün yüzüne çıkarılıyor
Sait Elmas
3 min read
Yaklaşık 1500 yıl evvel inşa edilen Doğu Roma’nın en değerli yapılarından biri olarak kabul edilen Aziz Polieuktos Kilisesi‘nin kalıntıları, Saraçhane’deki arkeolojik kazılarla gün yüzüne çıkarılıyor.
Kilisenin yer altında kalan kısımlarında İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü Başkanlığınca hafriyat yapılıyor. Alanda çalışmalarını yürüten hafriyat takımının ulaştığı bulgular, İstanbul Arkeoloji Müzesinin envanterine giriyor. İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürü Rahmi Asal, Saraçhane’deki hafriyat alanında kilisenin içinde bulunduğu alanın İstanbul’un en kıymetli arkeolojik kalıntılarına konut sahipliği yaptığını söyledi.
Aziz Polieuktos’un, Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi’nden sonra devrinin en büyük ve değerli yapısı olduğuna çeken Asal, kilisenin Doğu Roma Prensesi Anicia Juliana tarafından yaptırıldığını belirtti. Kilisenin, prenses Anicia Juliana tarafından kendisinden sonra iktidara gelen İmparator Justinianus ve hanedan mensubu olmayan eşi Theodora’ya karşı güç gösterisi emeliyle 524-527 yıllarında yaptırıldığını aktaran Asal, kilisenin çok kıymetli süslemeleri ve mimari yapısı bulunduğunu lisana getirdi.
İLK ARKEOLOJİK HAFRİYATLAR 1960’LI YILLARDA YAPILDI
Asal, yapının kubbeli bazilika olarak değerlendirilebileceğini belirterek, “Kubbeli bazilika olsun ya da olmasın bilhassa mimari süsleme elemanlarıyla çok değerli. Mesela arşitrav bloğu üzerinde çok hoş bir şiir yer almakta, şiirsel bir husus anlatılmakta. Anicia Juliana ve ailesiyle soyuyla ilgili hoş tabirler yer almakta. Bu nedenle çok kıymetli” dedi. Kilisenin bilhassa Latin istilası periyodunda büyük yıkıma uğradığını anlatan Asal, yapının 1010 yılındaki sarsıntıdan de etkilendiğinin söylendiğini, kesimlerinin ise buradan alınıp bilhassa de Venedik’te San Marco Bazilikası‘nda kullanılmak üzere sökülüp götürüldüğünü kaydetti.
Asal, bunların dışında İstanbul’daki öteki kilise gibisi yapıların süsleme ve inşasında da Aziz Polieuktos Kilisesi’nin gereçlerinden yararlanıldığını, günümüze kadar ulaşan bu duvarlarla tekrar de varlığını sürdürmeye devam ettiğini belirtti. Kilisenin birinci arkeolojik hafriyatlarının 1960-1967’de İngiliz sanat tarihçisi Prof. Dr. Martin Harrison ve arkeolog Nezih Fıratlı tarafından gerçekleştirildiğini söz eden Asal, kilisenin gün yüzüne çıkan alanının büyük bir kısmının o periyotta ortaya çıkarıldığını aktardı.
Bölge Muhafaza Konseyine burayı “arkeopark” alanı haline getirmek ve ziyarete açmak hedefiyle proje getirildiğini kaydeden Asal, bunun üzerine alanda paklık, onarım ve teşhir çalışmalarının planlandığını söyledi.
“ROMA DEVRİNE İLİŞKİN HEYKEL BULUNDU”
Kazı çalışmaları sonucunda ana yapı kuzey taraflarında yüzeyden yaklaşık 1 metre derinde mermer erkek heykeli parçası (torso) bulunduğunu söz eden Asal, 33 santimetre yükseklik, 28 santimetre genişlik ölçülerindeki mermer heykelin 3 ila 4. yüzyıl Geç Roma periyotlarına ilişkin olabileceğinin varsayım edildiğini lisana getirdi.
Eserin devrin toplumsal yapısına dair izler taşıdığının altını çizen Asal, kolları, bacakları ve başı eksik olan bir erkek vücudu heykeli olan yapıtın tek omzu çıplak ve üzerinde “toga” olarak isimlendirilen bir giysi olduğunu kaydetti. Asal, İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü Başkanlığına bağlı hafriyat takımlarının geçen yıl çalışmaya başladığını vurgulayarak, “Alanda 1960’lardaki hafriyatlarda ortaya çıkarılan lakin daha sonra çeşitli nedenlerle aktüel atıkların olduğu bir dolgu katmanı var. Onları alandan arındırmaya çalışıyoruz. En kısa vakitte alandaki hafriyat çalışmalarını, daha sonra da onarım ve konservasyon çalışmalarını tamamlayıp İstanbulluların hizmetine sunmak istiyoruz” dedi.
